درمان قوز کمر و پشت

ستون فقرات در بالای پشت بدن به طور طبیعی اندکی خمیده است؛ مهره‌های سینه‌ای متصل به دنده‌ها معمولاً در تمام انسان‌ها با زاویه‌ای در حدود 20 تا 40 درجه رو به جلو گرد می‌شود، اما اگر این زاویه از 50 درجه بیشتر شود، عارضه‌ای موسوم به کیفوز، گوژپشتی، قوز پشت یا قوز کمر رخ می‌دهد. ستون فقرات در بسیاری از موارد طبیعی به نظر می‌رسد و نیازی به درمان عارضه وجود ندارد. حتی قوز کمر برخی از کودکان با آموزش دادن شیوه صحیح نشستن و قوز نکردن و تقویت عضله‌های کمر و پشت بدن با انجام حرکات اصلاحی مرکزی و فیزیوتراپی برطرف می‌شود. با این وجود موارد شدید و آشکار قوز پشت گاهی دردناک می‌گردد و به بروز مشکلاتی در ریه و دیگر اندام‌ها می‌انجامد یا اعتماد به نفس بیمار را به دلیل تصور وی از داشتن ظاهری ناخوشایند خدشه‌دار می‌سازد.

قوز پشت اکثر اوقات در دوران نوجوانی آشکار می‌شود، اگرچه بزرگسالان و افراد بالغ نیز به موازات پا به سن گذاشتن به دلیل ضربه دیدن و ترومای ستون فقرات و آغاز عارضه‌های فرسایشی نظیر آرتروز و پوکی استخوان دچار قوز کمر می‌شوند. برای درمان قوز کمر نوجوانان از بریس و قوز بند استفاده می‌شود و انجام عمل جراحی به ندرت ضرورت می‌یابد. کودکان حتی پس از جراحی نیز معمولاً سبک زندگی فعال خود را مانند گذشته ادامه می‌دهند.
توضیحات دکتر امید ظهور در مورد قوز کمر و پشت :

انواع

گرد شدن نا‌هنجار ستون فقرات که در بخش بالایی و میانی پشت بدن نمود می‌یابد را قوز کمر یا کیفوز گویند. تنها موارد بسیار شدید کیفوز به قوز آشکار پشت یا دشوار شدن تنفس می‌انجامد. کودکان دچار گونه‌های مختلف گوژپشتی می‌شوند که هر کدام به علت خاصی بروز می‌یابد:

• قوز پشت یا قوز کمر وضعیتی: رایجترین گونه قوز کمر است و معمولاً در دوران نوجوانی و بلوغ قابل ملاحظه است. قوز پشت وضعیتی گاهی باعث ناراحتی خفیف می‌شود، اما به ندرت باعث بروز درد و مشکلات دیگر در سال‌های آتی زندگی و مراحل بعدی می‌شود. این نوع قوز کمر، که بیشتر در میان دختران رواج دارد، زمانی رخ می‌دهد که استخوان‌ها و عضله‌ها، احتمالاً در نتیجه قوز کردن یا حالت اندامی نامناسب به شیوه غیرطبیعی رشد کنند.
• قوز کمر یا کیفوز شوئرمن: منتسب به رادیولوژیستی دانمارکی با نام شوئرمن، معمولاً در دوره بلوغ، به ویژه طی جهش رشد، رخ می‌دهد و گاهی اوقات ارثی است. این نوع قوز پشت باعث می‌شود تا مهره‌ها در تصاویر پرتونگاری جانبی، در عوض چهار گوش بودن، سه گوش به نظر برسند. قوز کمر شوئرمن در میان پسران رواج بیشتری دارد.

• قوز کمر مادرزادی: زمانی رخ می‌دهد که ستون مهره‌ها پیش از تولد به شیوه‌ای غیرطبیعی و نا‌هنجار شکل بگیرد و رشد کند. در این حالت چند مهره‌ به یکدیگر متصل می‌شود یا استخوان‌ها به شکلی نامناسب شکل می‌گیرند. قوز کمر همگام با رشد کودک تشدید می‌شود. کودکان مبتلا به این عارضه باید به طور منظم معاینه شوند تا مشکلات استخوانی دیگر و نارسایی‌های کلیوی یا قلبی بروز نیابد.

علت

استخوان‌های مجزای (مهره‌های) تشکیل دهنده‌ی ستون فقرات سالم شبیه استوانه‌هایی هستند که در یک ستون روی یکدیگر قرار گرفته‌اند. در صورت سه گوش شدن مهره‌های فوقانی، بیماری قوز کمر رخ می‌دهد. مشکلات متعددی در به وجود آمدن و بر علت قوز کمر دخیل می باشند که شماری از آنها عبارت‌اند از:

• پوکی استخوان: این اختلال همراه با باریک و ضعیف شدن استخوان به خرد شدن مهره‌ها (شکستگی ناشی از فشار) می‌انجامد. پوکی استخوان در میان سالمندان، به ویژه بانوان مسن و مصرف کنندگان مقادیر بالای کورتیکواستروئید به مدت طولانی، بیشترین میزان شیوع را دارد.
• تخریب دیسک: دیسک‌های نرم و مدور مانند بالشتک‌های محافظ بین مهره‌های ستون فقرات عمل می‌کنند. این دیسک‌ها در نتیجه بالا رفتن سن خشک و کوچک می‌شوند و منجر به تشدید عارضه گوژپشتی می‌شوند.
• بیماری شوئرمن یا قوز کمر شوئرمن: معمولاً طی دوران جهش رشد و پیش از بلوغ شروع می‌شود. پسران بیش از دختران مستعد ابتلا به این بیماری هستند. میزان خمیدگی با توقف رشد کودک بیشتر می‌شود.
• قوز کمر مادرزادی: اگر ستون فقرات نوزاد به نحو نامناسب در رحم مادر شکل بگیرد و رشد کند، استخوان‌های ستون فقرات نیز به شیوه‌ای نامناسب شکل می‌گیرند و در نهایت کودک دچار گوژپشتی می‌شود.
• سندرم‌ها: قوز کمر کودکان می‌تواند ناشی از ابتلا به سندرم‌هایی خاص مانند سندرم مارفان یا بیماری پرادرویلی نیز باشد.
• سرطان و درمان‌های سرطان: سرطان ستون فقرات و همچنین درمان‌هایی چون شیمی درمانی و پرتودرمانی مهره‌ها را ضعیف می‌کند و آنها را بیشتر در معرض شکستگی‌های فشاری قرار می‌دهد.
• حالت بد اندامی: افزایش قوس مهره‌های فوقانی ستون فقرات از قوز کردن نیز نشأت می‌گیرد. این عارضه، موسوم به گوژپشتی یا کیفوز وضعیتی، شامل تمام گونه‌های بدشکلی ستون فقرات نمی‌شود و بیشترین شیوع را در میان نوجوانان دارد.

علائم

حالت اندامی ناخوشایند، درد و یا فشار شدید روی ریه‌ها و شکم از علائم قوز کمر به شمار می‌رود. درد ابتدا در ناحیه دچار قوز بروز می‌یابد. قوس شدید به نخاع و ریشه‌های عصب نیز فشار می‌آورد و موجب ضعف پایین تنه می‌شود. فشار ناشی از قوز کمر در نهایت به ریه‌ها و شکم وارد می‌شود و بر تنفس و اشتها تأثیر می‌گذارد.

تشخیص

خمیدگی قسمت بالای پشت یا قوز در موارد شدید قوز کمر جلب توجه می‌کند. اگرچه قوز کمر در بسیاری از موارد همراه با هیچ علامت آشکاری همراه نیست و تشخیص آن دشوار است. پزشک برای بررسی وضعیت قوز پشت، ستون فقرات را معاینه می‌کند و از کودک می‌خواهد تا از کمر رو به جلو خم شود، چون گوژپشتی غالباً هنگام خم شدن پشت بدن به این شکل واضح‌تر می‌گردد. پزشک گاهی از کودک می‌خواهد تا جهت تشخیص بهتر قوزکمر وضعیتی دراز بکشد. پزشک در صورت احتمال وجود قوز کمر، دستور انجام پرتونگاری (اشعه ایکس) از ستون فقرات را می‌دهد تا به کمک تصاویر آن، نوع گوژپشتی را تشخیص دهد؛ همچنین برای بررسی تأثیرگذاری قوز کمر بر نحوه تنفس دستور انجام آزمایش‌های عملکرد ریوی را می‌دهد. اگر پزشک احتمال دهد که عاملی دیگر، مثلاً عفونت یا تومور، باعث بروز این مشکل شده است، انجام تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (ام.آر.آی.) از پشت بدن می‌تواند مفید باشد.

در شکل، سمت چپ مهره‌های طبیعی، انحناء کمتر، شکل چهارگوش را نشان می دهد و سمت راست مهره‌های دچار بیماری شوئرمن، انحناء بیشتر، شکل سه گوش را نشان می دهد.

درمان

پزشک معمولا از درمان های غیر جراحی و جراحی برای درمان قوز پشتی استفاده می کند. گزینه‌های درمانی متفاوتی، از فیزیوتراپی، ورزش و حرکات اصلاحی گرفته تا جراحی، برای قوز کمر وجود دارند. البته سعی می‌شود تا این بیماری را پیش از روی آوردن به جراحی با روش‌های محافظه‌کارانه (بدون جراحی) درمان و رفع نمود. چگونگی درمان قوز پشت مناسب برای هر بیمار به عوامل زیر بستگی دارد:

• شدت علائم
• مدت مواجهه با علائم
• میزان قوس و خمیدگی ستون فقرات
• تأثیرگذار بودن داروها بر تسکین درد

پزشک در اولین مراجعه‌ی بیمار، سابقه‌ی پزشکی وی را به دقت بررسی می‌کند تا اطلاعات بیشتری را در زمینه‌ی درد و توانایی عملکردی بیمار به دست بیاورد و با اتکاء به این دانسته‌ها، میزان جدی بودن علائم و درمان مناسب را تشخیص دهد. مناسب بودن درمان محافظه‌کارانه (غیرجراحی) یا جراحی برای رفع قوز کمر به عامل‌های متعدد بستگی دارد:

• سن، وضعیت عمومی سلامت و سابقه پزشکی
• شدت قوز کمر
• میزان تأثیرگذاری داروها و درمان‌‌ها
• پیش‌بینی پزشک در مورد شدت یافتن یا بهبود قوز کمر و سرعت این روند
• نظر یا ترجیح بیمار

متوقف ساختن خمیدگی بیشتر ستون فقرات وجلوگیری ازقوز کمر (قوس شدید و همیشگی) هدف درمان به شمار می‌رود.

طب فیزیکی

دکتر متخصص طب فیزیکی به بیمار کمک می‌کند تا حالت‌های اندامی مناسب را فرابگیرد و بر محدودیت‌های عملکردی مرتبط با قوز شدید ستون فقرات غلبه کند و  از گزینه‌های درمانی گوناگونی برای رفع قوز کمر بهره می‌گیرد که عبارت‌اند از:

• حرکت‌های اصلاحی خاص برای کاهش قوز پشت و درد
• نرمش‌های تقویتی و کششی و آموزش حالت اندامی مناسب برای کاهش قوز کمر و پیشگیری از پیشرفت این بیماری. این نرمش‌ها و حرکات اصلاحی عمدتاً بر تقویت عضله‌های پشت، شانه و مفصل‌های ران متمرکز می‌شوند.
• ارجاع به درمان های فیزیوتراپی برای استفاده از تکنیک‌ها و مدالیته‌هایی نظیر گرما، یخ و یا تحریک الکتریکی چون تحریک الکتریکی عصب از راه پوست (TENS). دکتر فیزیوتراپی در انتخاب تکنیک مناسب برای رفع و درمان قوز کمر به بیمار کمک می‌کند.

• درمان با دست (منوال تراپی) میوفاسیال یا بافت نرم و متحرک‌سازی شانه در افزایش انعطاف‌پذیری ستون فقرات مؤثر است.
• تجویز بریس و ارتز های اصلاحی ( کمر بند طبی ) برای اصلاح انحراف ستون فقرات ( این درمان در ادامه بیشتر توضیح داده خواهد شد )

نرمش، تمرین و حرکات اصلاحی

قوز کمر وضعیتی معمولاً واکنش خوبی به حرکات اصلاحی نشان می‌دهد، حال آن که گونه‌های شدیدتر گوژپشتی به بستن بریس، قوزبند و حتی جراحی نیاز دارد. حرکات اصلاحی شامل حرکات روزمره‌ی آموزشی مقاومتی مانند پارو زدن و نرمش قایقی به منظور تقویت عضله‌های تأثیرگذار در حالت اندامی، عضله‌های رومبوئید معمولاً در از بین بردن قوز کمر وضعیتی و بازگشتن پشت بدن به حالت طبیعی مفید هستند.

حرکات اصلاحی قوز پشت ناشی از پوکی استخوان نرمش‌های تحمل وزن مانند اسکوات، لانژ و پرس را شامل می‌شود. حرکات اصلاحی و تمرینات قوز کمر فرسایشی ترکیبی از نرمش‌های تقویتی، مانند نرمش پارو زدن و بال زدن معکوس، را برای عضله‌های تأثیرگذار در حالت اندامی دربرمی‌گیرد. نرمش‌های کششی یوگا، نیز عضله‌ها و بافت‌های اتصال دهنده‌ی ستون فقرات را نرم می‌کند.

بریس‌ و قوز بند

بعضی از بریس‌ها به منظور اصلاح حالت اندامی طراحی می‌شوند و برخی دیگر برای صاف کردن ستون فقرات به موازات رشد بیمار تهیه می‌شوند. ارتز توراکولومبوساکرال (TLSO) (بریس پایینی یا زیربازو) نیز بریس رایجی است که در کوتاه مدت برای درمان استفاده می‌شود و می‌توان آن را از زیر لباس به تن کرد. برخی از مبتلایان به قوز کمر تنها شب‌ها قوز بند می‌بندند، اما گروهی مجبوراند 18 تا 20 ساعت از روز از بریس استفاده کنند. طول مدت استفاده از بریس به نوع قوز کمر و هدف از طراحی بریس بستگی دارد. اکثر نوجوانان از این کمربندهای طبی تا زمان متوقف شدن رشد استفاده می‌کنند چون بعید است که این عارضه پس از آن پیشرفت کند. کمربندهای طبی نیز مانند بریس‌های ارتودنسی در ابتدا اندکی ناراحت کننده هستند، اما بیمار به تدریج به آنها عادت می‌کند. البته بهترین نتیجه زمانی به دست می‌آید که بریس دقیقاً بر طبق دستور پزشک بسته شود. قوز بند طبی معمولاً فعالیت‌های بیمار را محدود نمی‌کند و هر روز بریس‌های جدیدتر و بهتری به پشتوانه پژوهش‌های مستمر تهیه می‌شوند.

طب سوزنی

اکثر علائم قوز کمر پس از شش تا ده جلسه درمان طب سوزنی برطرف می‌شوند. نقاط طب سوزنی را می‌توان از هر دو سمت و با نیروی 50 تا 150 میکروآمپر جریان ارتعاشی به کار برد. نقاط طب سوزنی استاندارد را می‌توان با نقاط مربوط به افسردگی یا دیگر مشکل‌های تشخیص داده شده ترکیب کرد. در هر جلسه درمان معمولاً 12 تا 16 سوزن وارد بدن می‌شود.

دارو

برای کاهش درد ناشی از فشار به ستون فقرات بر اثر قوز پشتی ، پزشک احتمالاً داروهای زیر را تجویز خواهد کرد:

• مسکن‌ها: پزشک در صورت تأثیرگذار نبودن داروهای غیرتجویزی ـ مانند استامینوفن (تایلنلول و اقلام مشابه)، ایبوپروفن (ادویل، مورتین IB و اقلام مشابه) یا ناپروکسین (الیو) مسکن‌های قوی‌تری را تجویز می‌کند.
• داروهای پوکی استخوان: قوز کمر بسیاری از بیماران سالمند نخستین نشانه‌ی ابتلا آنان به پوکی استخوان محسوب می‌شود. داروهای تقویت کننده استخوان مانع شکستگی‌های بیشتر ستون فقرات در اثر تشدید گوژپشتی می‌شود.

جراحی

برای درمان قوز کمر به ندرت به عمل جراحی روی آورده می‌شود. جراح در صورت لزوم انجام عمل احتمالاً فیوژن (الحاق یا خشک کردن) ستون فقرات را انجام می‌دهد و دو یا چند مهره‌ی صدمه دیده را برای کاهش میزان قوز ستون فقرات به یکدیگر متصل می‌کند.

در ادامه ویدئویی در رابطه به درمان قوز پشتی در کودکان را مشاهده میکنید :

قوز کمر بیماری است که ا گر بدان توجه نشود می تواند عوارضی نظیر درد و... را داشته باشد. انواع راه های درمان و رفع قوز کمر وجود دارد که پزشک با توجه به شدت، سن و نوع قوز پشت بهترین درمان را برای رفع قوز کمر تجویز می کند. قوز کمر در کودکان و در نوجوانان و در مسالمندان نیز ممکن است بوجود آید. بعضی از درمان های بدون جراحی شاشمل قوز بند،بریس، نرمش، ورزش و حرکات اصلاحی و... می شود و جراحی تنها در مورد تعداد کمی از بیماران تجویز می شود.

پیشگیری

قوز کمر مادرزادی و شوئرمن، هر دو، پی‌آمد وجود مشکلی ساختاری در مهره‌ها هستند؛ در نتیجه به هیچ طریقی نمی‌توان از این نوع کیفوزها جلوگیری کرد. بستن بریس و انجام حرکت‌های اصلاحی پیشرفت قوز پشت شوئرمن را آهسته می‌سازد. اما می‌توان با فیزیوتراپی و انجام حرکت‌های اصلاحی تقویت کننده عضله‌های کمر و پشت، از قوز کمر وضعیتی پیشگیری نمود یا شدت آن را کاهش داد.

اکثر بیماران مبتلا به قوز پشت بدون جراحی و با ترکیب روش های فیزیوتراپی، نرمش و دارو نتایج خوبی را در درمان قوز کمر به دست می آورند. حتی در موارد شدیدتری که در نهایت انجام عمل جراحی ضرورت می‌یابد، تقریباً تمام بیماران می‌توانند فعالیت‌های معمول خود را بدون هیچ محدودیتی پس از سپری شدن دوره بهبود از سر بگیرند. چگونگی درمان قوز کمر در کودکان نیز بستگی به شدت و نوع قوز پشت دارد، اما در اکثر موارد بدون نیاز به جراحی این مشکل برطرف می شود.

نوشته درمان قوز کمر و پشت اولین بار در دکتر محمدرضا امیدظهور پدیدار شد.